قوی ترین ارز جهان
روبل روسیه، امسال قوی ترین ارز جهان است. حدود دو ماه از زمانی می‌گذرد که ارزش روبل روسیه به‌واسطه سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی در تاریخ مدرن، به کمتر از یک سنت آمریکا (هر سنت یک صدم دلار است) سقوط کرد. اکنون این ارز، رشد خیره‌کننده‌ای را تجربه می‌کند و همه متخصصان و تحلیلگران را شگفت‌زده کرده است. از ماه ژانویه تاکنون، روبل روسیه حدود 40 % در برابر دلار آمریکا رشد داشته است. بسیاری از متخصصان، وضعیت کنونی ارز روبل را غیرعادی توصیف می‌کنند.
طبیعتاً کشوری که با انواع و اقسام تحریم‌های بین‌المللی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند و در یک درگیری نظامی بزرگ، ایفای نقش می‌کند، شاهد فرار مداوم سرمایه‌گذاران و خروج سرمایه است و به‌همین دلیل ارزش ارز آن افت می‌کند. این در حالی است که روسیه با در پیش گرفتن سیاست‌های مختلف، جلوی خروج ارز از کشور خود را گرفته و از طریق یک‌سری اقدامات تلاش می‌کند که تقاضا برای روبل را افزایش دهد. تمام این اتفاقات موجب رشد ارزش روبل روسیه شده است.
مفهوم انعطاف‌پذیری روبل این است که روسیه تا حدودی از مجازات‌های اقتصادی که از سوی کشورهای غربی علیه این کشور اعمال‌شده، مصون مانده است. پس از حمله مسکو به اوکراین، کشورهای غربی تحریم‌های اقتصادی سنگینی علیه روسیه اعمال کردند.
نرخ مبادله روبل به دلار آمریکا
جملات از سمت چپ به راست ترجمه شده است:
روسیه به اوکراین حمله کرد
بانک مرکزی روسیه، کنترل سرمایه را اعمال کرد
روسیه از کشورهای غیردوست درخواست کرد که بهای گاز را به روبل بپردازند
روسیه، کنترل سرمایه را کاهش داد
دلیل رشد روبل
دلیل اصلی رشد مجدد روبل، افزایش قیمت کالاها بود. پس از آنکه روسیه به اوکراین حمله کرد، روند افزایشی قیمت نفت و گاز طبیعی سرعت گرفت. تاتیانا اورلووا، اقتصاددان ارشد بازارهای نوظهور در مجموعه Oxford Economics گفت: «در حال حاضر قیمت کالاها بسیار بالا است و به‌همین دلیل، بالا بودن قیمت می‌تواند کاهش حجم صادرات روسیه به‌واسطه تحریم‌ها و ممنوعیت‌ها را جبران کند.»
روسیه ماهانه چیزی نزدیک به 20 میلیارد دلار از طریق صادرات انرژی درآمد دارد. از پایان ماه مارس تاکنون، بسیاری از خریداران خارجی با تقاضای روسیه برای پرداخت هزینه انرژی به روبل موافقت کرده‌اند و همین مسئله به رشد ارزش روبل کمک کرده است.
البته در حال حاضر تحریم‌های غرب و خروج کسب‌وکارها و شرکت‌های مختلف از روسیه، واردات این کشور را کاهش داده است. در ماه آوریل، مازاد حساب روسیه (یعنی اختلاف بین صادرات و واردات این کشور)، به حدود 37 میلیارد دلار افزایش یافته است. جالب است که در روسیه، واردات افت کرده و صادرات رشد داشته است و این عامل نقش مهمی در رشد ارزش روبل روسیه ایفا می‌کند.
کنترل شدید سرمایه
بانک مرکزی در کنار سایر سیاست‌ها، در راستای کنترل شدید سرمایه حرکت کرده تا امکان تبدیل روبل به سایر ارزها دشوارتر شود. همچنین بانک مرکزی روسیه اعلام کرد که دارندگان خارجی سهام و اوراق قرضه روسیه نمی‌توانند سود حاصل از دارایی‌های خود را در روسیه، به خارج از کشور منتقل کنند. در حالی که قبلاً از همین طریق، منابع ارزی قابل‌توجهی از روسیه خارج می‌شد.
همچنین صادرکنندگان روس وظیفه دارند که نیمی از درآمد اضافی خود را به روبل تبدیل کنند و برای این ارز تقاضا به وجود آورند. البته پیش از این، لازم بود که 80 % درآمد اضافی خود را به روبل تبدیل کنند ولی بعد از اصلاح قانون، به 50 % کاهش یافت. شرکت‌های خارجی هم برای فروش سرمایه‌گذاری‌های خود در روسیه با مشکل روبرو هستند و این هم مانع دیگری در مسیر فرار سرمایه است.
درست است که خیلی از شرکت‌های خارجی، روسیه را ترک کردند ولی نتوانستند دارایی‌های خود را از این کشور خارج کنند و مجبور شدند که سهام خود را به شرکای محلی منتقل کنند. البته این مسئله بدین معنا نیست که این شرکت‌های خارجی، بهای خوب و منصفانه‌ای در ازای واگذاری سهام خود دریافت می‌کنند. بنابراین در هر حال منابع مالی زیادی از روسیه خارج نشده است.
تمام این عوامل در کنار هم، موجب افزایش تقاضا برای روبل و رشد ارزش این ارز شده است.
امکان توقف رشد ارزش روبل
رشد ارزش روبل به‌قدری قوی بوده که چالش‌هایی را برای بانک مرکزی روسیه ایجاد کرده است. این بانک مرکزی تلاش می‌کند که کنترل سرمایه را کاهش دهد؛ زیرا احساس می‌کند که روبل بیش از حد قوی شده است. البته اگر کنترل سرمایه کاهش یابد، ممکن است منابع مالی زیادی از این کشور خارج شود. در بحران پیشین، در عرض چند ماه 200 میلیارد دلار از این کشور خارج شد.
درست است که افزایش ارزش روبل و بالا رفتن صادرات نفت روسیه، به‌طور موقت از اقتصاد این کشور در برابر تحریم‌ها صیانت کرده است ولی بعید است که این شرایط ادامه پیدا کند. کشورهای اروپایی متعهد شده‌اند که امسال، واردات گاز از روسیه را حدود 60 % کاهش دهند و همین مسئله می‌تواند ضربه جبران‌ناپذیری به اقتصاد وابسته به صادرات انرژی روسیه بزند.
از طرفی نرخ تورم در روسیه، بیش از دو برابر نرخ تورم آمریکا است و همین موضوع مردم روسیه را تحت‌فشار قرار می‌دهد تا منابع مالی خود را از این کشور خارج کنند. وقتی افراد بخواهند دارایی‌های خود را از کشور خارج کنند، به‌دنبال راه‌هایی برای دور زدن اقدامات کنترل سرمایه خواهند بود. از این رو صندوق بین‌المللی پول انتظار دارد که اقتصاد روسیه در سال جاری 15 % کوچک شود و بیش از یک دهه توسعه اقتصادی این کشور از بین برود.