به صورت تاریخی، سقوط قیمت نفت باعث ایجاد آشفتگی در اقتصاد جهان میشود. سه سال پیش، دونالد ترامپ با تشویق و دادن امتیاز به عربستان سعودی و همکاری روسیه موفق به کنترل قیمت نفت شد.
حالا با جنگ روسیه - اکراین و روابط سرد ولیعهد جوان عربستان و جو بایدن (جو بایدن کشور عربستان را منفور «PARIAH» خوانده بود) شاهد جبهه گیری علیه امریکا هستیم. در اکتبر 2022 کاخ سفید پس از کاهش تولید، اوپک پلاس (+OPEC) را به همکاری با روسیه متهم کرد.
این اختلاف نظر و جدایی بین عربستان و امریکا طی هفته‌های گذشته مجدد آشکار شده است. وقتی ریاض و متحدان اوپک پلاس اقدام به کاهش تولید کردند و باعث افزایش قیمت نفت شدند، بسیاری از تحلیلگران حوزه نفت این عمل را نقطه عطف بازار انرژی و روابط عربستان و امریکا می‌دانند.
افزایش بیشتر قیمت نفت تلاش بانک های مرکزی را برای سردکردن و کاهش تورم بی‌اثر و دچار اختلال خواهد کرد. اگر تولیدکنندگان نفت موفق به نگهداری قیمت نفت در رقم‌های بالا باشند، تلاش کشورهای غربی برای نرسیدن پول به دست کرملین برای استفاده در جبهه جنگ روسیه - اکراین بی نتیجه خواهد شد. حرکت اخیر اوپک پلاس وجود شکاف عظیم و تنش سیاسی در سطح جهانی را هرچه بیشتر آشکار نمود. در این فضایی که ایجاد شده است، بسیاری از استراتژیست‌ها معتقدند که قدرت در حال بازگشت به دستان ریاض است.
عربستان اکنون آماده است برای حفظ منافع اقتصادی خود، تنش با واشنگتن را تحمل کند. به نظر می‌رسد اوپک مجدد به رهبری عربستان به صحنه بازگشته است؛ جایی که اکنون شانس بیشتری برای موفقیت برای خود قائل است. اما اگر عربستان سعودی به دنبال فشار بیشتر و حرکات رادیکال‌تر باشد، یک ریسک و خطر جدی برای خود عربستان و اقتصاد جهان خواهد بود.
به گفته تحلیلگر انرژی موسسه آکسفورد: «ما تورم بالایی داریم. اقتصادها به زودی وارد رکود خواهند شد. در این شرایط برای بازیابی و ریکاوری اقتصاد دنیا به مدت کوتاهی نیاز به قیمت‌های پایین انرژی و نفت هست. اگر بانکهای مرکزی دیگر نتوانند نرخ بهره را به همان روش قبل کاهش دهند، اوپک پلاس ممکن است مسئول کشاندن کل اقتصاد جهان به رکود باشد».
One fell swoop (یک حرکت ناگهانی)
کاهش تولید اوپک پلاس پس از ساعت‌ها و حتی روزها مذاکره انجام میشود. این حرکت از طرف وزیر انرژی عربستان سعودی، عبدالعزیز بن سلمان که متخصص غافلگیرکردن بازار بوده، طراحی شده است. وزیر انرژی برادر ناتنی ولیعهد و نخست وزیر محمد بن سلمان، حاکم واقعی کشور است.
عبدالعزیز با یک حرکت ناگهانی توانست آن دسته از سفته بازانی را که پس از بحران بانکی اخیر که باعث ایجاد ترس‌های جدید در مورد اقتصاد جهانی شده بود و روی کاهش قیمت نفت شرط بندی کرده بودند را گیج کند. قیمت نفت پس از آنکه عربستان سعودی و متحدانش از جمله امارات، عراق و کویت اعلام کردند کاهش تولید بیش از یک میلیون بشکه در روز یا حدود 1 درصد تقاضای جهانی را اعلام کردند، افزایش یافت و از 79 دلار در هر بشکه قبل از اعلام، به بالای 85 دلار در هر بشکه رسید.
حتی قبل از اعلام کاهش، تحلیلگران وال استریت و پیش‌بینی‌کنندگان مانند آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک انتظار داشتند که عرضه تا تابستان کمتر از تقاضای فزاینده باشد و باعث افزایش قیمت در نیمه دوم سال 2023 شود.
حال سوال این است آیا کاهش غیر منتظره اوپک می‌تواند قیمت‌ها را در این اقتصاد شکننده سریع بالا ببرد؟ به خصوص که بانکهای مرکزی تلاش برای مهار تورم را ادامه می‌دهند.
عدم قطعیت زیادی وجود دارد. افزایش قیمت‌ها در حال حاضر، در حالی که بسیاری از کشورهای مصرف کننده فقیرتر در حال حاضر با بدهی و دلار قوی دست و پنجه نرم می‌کنند، خطر سوق دادن جهان به یک بحران مالی عمیق‌تر را افزایش می‌دهد؛ جایی که قیمت‌های بالای نفت سایر عوامل بی ثبات کننده را تشدید می‌کند و ناگهان، شاهد فروپاشی همه چیز از جمله قیمت نفت خواهیم بود.
برخی دیگر بر این باورند که عربستان سعودی شرط می‌بندد که اقتصاد جهان توان تحمل نفت گران‌تری را دارد؛ به ویژه با بازگشایی اقتصاد چین. آمریتا سن، رئیس بخش تحقیقات انرژی اسپکتس، می‌گوید که عربستان سعودی نسبت به کاهش تقاضا آگاه است؛ اما معتقد است که قیمت تا 120 دلار قابل تحمل است. او فکر می‌کند که افزایش قیمت در این هفته عمدتاً ناشی از معامله‌گرانی است که به دنبال پوشش موقعیت‌های فروش خود هستند، اما انتظار دارد که افزایش قیمت بسیار قوی‌تر در اواخر سال اتفاق بیفتد.
در همین حال، پیر اندوراند، مدیر صندوق تامین مالی نفت، استدلال می‌کند که کشورهای تولیدکننده نیز تاثیر تورم بالاتر را احساس می‌کنند و در پاسخ به آن تلاش می‌کنند درآمدهای خود را افزایش دهند. اندوراند استدلال می‌کند که قیمت نفت خام نسبتاً ارزان است.
تحت شرایط تورم تعدیل شده، قیمت تسویه برنت در روز پنجشنبه 85.12 دلار در هر بشکه معادل 73 دلار در پنج سال پیش خواهد بود. رکورد بالای قیمت نفت 147 دلار در هر بشکه در سال 2008، امروز نزدیک به 200 دلار خواهد بود.
اندوراند که پیش‌بینی کرده است قیمت نفت امسال به بشکه‌ای 140 دلار برسد، می‌گوید: «اگر به کشورهای اوپک نگاه کنید، آنها هم مثل بقیه از تورم رنج می‌برند - وارداتشان از نظر دلاری بسیار بالا رفته است. آنها به وضوح می‌گویند که 80 یا 90 دلار در هر بشکه بسیار پایین است».
عربستان سعودی روز یکشنبه اعلام کرد که کاهش 500 هزار بشکه ای در روز با هدف حمایت از ثبات بازار نفت انجام شده است. پادشاهی همچنین به پول بیشتری برای پرداخت پروژه چشم انداز 2030 ولیعهد و به اصطلاح "giga projects" آن نیاز دارد. مانند توسعه شهر آینده نئوم در دریای سرخ. چشم‌انداز 2030 مدت‌هاست که محور برنامه‌های ولیعهد برای اصلاح پادشاهی بوده است، همچنان برای جذب سرمایه‌گذاری بین‌المللی در تلاش است.
در گذشته، افزایش قیمت نفت منجر به بزرگ شدن دولت می‌شد. اما ریاض که در سال‌های اخیر یارانه‌ها را کاهش داده است، سه برابر شدن مالیات بر فروش را در اوج همه‌گیری که به‌عنوان یک اقدام موقت اعلام شده بود، معکوس نکرده است.
وظیفه وزیر انرژی عبدالعزیز، تولید پول نقد است تا مطمئن شود که عربستان بالاترین بازده سرمایه گذاری خود را از جمله تولید نفت داخلی خود را به دست می‌آورد.
Saudi’s domestic agenda (دستور کار داخلی عربستان)
ممکن است نیازهای داخلی منجر به کاهش اخیر عربستان سعودی شده باشد، اما پیامدهای آن در خارج از این پادشاهی احساس خواهد شد. این اقدام گواه بیشتری از شکاف با واشنگتن و عمق مشارکت ریاض با مسکو است.
راجر دیوان، ناظر کهنه‌کار اوپک می‌گوید: با کاهش صادرات نفت خام سعودی‌ها و سایر تولیدکنندگان بین ماه می تا پایان سال، تقاضا برای نوع نفت فروخته شده توسط روسیه افزایش خواهد یافت.
برخی تحلیلگران معتقدند که این می‌تواند قیمت صادرات دریایی روسیه را به بالاتر از سقف قیمتی 60 دلار در هر بشکه که توسط G7 اعمال شده است، برساند و به طور مستقیم به نفع کرملین باشد.
این یک هدیه بزرگ به پوتین است؛ زیرا روسیه از نظر اقتصادی و نظامی در حال خونریزی است و ناگهان شما 10 دلار اضافی به ازای قیمت نفت در هر بشکه به آنها می‌دهید. همچنین باعث ایجاد ناامیدی بزرگی در واشنگتن خواهد شد که ماه‌ها وقت صرف شد تا عربستان را نسبت به پایین آمدن قیمت نفت متقاعد کنند.
ایده‌های دولت بایدن برای مقابله با تغییرات اقلیمی در پایتخت‌های نفتی به‌خوبی پیش نرفت است؛ به‌ویژه وقتی که با تقاضا برای عرضه بیشتر نفت پس از حمله به اوکراین همراه شد. همچنین تصمیم ایالات متحده برای آزادسازی میلیون‌ها بشکه نفت از ذخایر استراتژیک خود در سال گذشته در تلاش برای کاهش قیمت بنزین با موفقیت همراه نشد.
تحلیلگران معتقدند که عربستان از لحاظ سیاسی مسیر مستقلی در پیش گرفته است و امریکا دیگر نفوذ خود بر سیاست نفتی آن را از دست داده است.
به گفته تحلیلگران، در حالی که انقلاب شیل آمریکا رو به پایان است، اوپک پلاس دیگر از افزایش تولید تگزاس در صورت افزایش قیمت‌ها نمی‌ترسد و به کارتل، امکان آزادی عمل بیشتر برای کاهش عرضه می‌دهد.
عربستان سعودی نیز ممکن است احساس کند که ایالات متحده را در گوشه ای دارد. تعمیق روابط ریاض با چین به این معنی است که واشنگتن نگران "از دست دادن" عربستان سعودی به پکن در صورت اصرار و فشار بیشتر بر روی سیاست‌های نفتی خود دارد.
اما در عین حال، برخی از تحلیلگران سیاسی معتقدند تمرکز بیش از حد بر رقابت با چین، آمریکا را نسبت به نفوذی که هنوز بر ریاض دارد، به ویژه در زمینه فروش تسلیحات و حمایت نظامی غافل کرده است.
در ماه اکتبر، زمانی که سناتورهای صاحب نفوذ دموکرات‌ها قول دادند که عربستان سعودی پس از کاهش عرضه نفت، تاوان آن را خواهد پرداخت، پیگیری چندانی انجام نشد. عبدالعزیز، وزیر انرژی، در ماه‌های بعد آشکارا از اینکه ایالات متحده در تنبیه آنها اشتباه کرده است، زیرا قیمت نفت نسبتاً ثابت مانده است، ابراز خرسندی کرد.
به عقیده تحلیلگران امریکا در ماه اکتبر همانند بچه‌ها از موضع ضعف با عربستان رفتار کرد. عربستان F15 هایی داشت که بدون تکنیسین‌های امریکایی قادر به پرواز نبودند. ولی امریکا بسیار کوتاه آمد در برابر عربستان.
گرچه واکنش دولت بایدن به کاهش اخیر نرم و سطحی بود، اما در صورتی که قیمت نفت به 100 دلار در هر بشکه افزایش یابد یا اقتصاد وارد رکود شود، تنش‌ها دوباره افزایش خواهد یافت. دولت بایدن کاملاً آگاه است که افزایش قیمت بنزین به منزله شکست در انتخابات بعد است.
به عقیده کارشناسان در عربستان سعودی این اعتقاد وجود دارد که ایالات متحده در مورد قیمت‌های بالاتر نفت، اختلاف بزرگی ایجاد نخواهد کرد؛ مگر اینکه واقعاً از کنترل خارج شوند. اما وقتی با دم شیر (ابر قدرت جهانی) بازی می‌کنید، هر آن ممکن است برگردد و شما را گاز بگیرد.
نوشته شده توسط دکتر نیک کام، تحلیلگر مسائل اقتصادی
