روانشناسی معامله گری
حتما شما هم شنیده‌اید که بسیاری از معامله‌گران خبره توصیه می‌کنند: «حین انجام معاملات، احساسی تصمیم‌گیری نکنید.» اگرچه منطقا با این توصیه موافقیم، اما حقیقتا احساسات آدمی بسیار قدرتمند و پیچیده هستند، در نتیجه تسلط بر آن‌ها نیازمند توجه، شناخت، پذیرش، صرف وقت، تمرین و پشتکار زیاد است.
فاکتورهایی چون داشتن تجربه، دانش، تسلط به تحلیل تکنیکال و فاندامنتال در موفقیت هر معامله‌گر بسیار تاثیرگذار است؛ اما این درک، آگاهی و تسلط بر روانشناسی معامله‌گری است که با ایجاد بینشی در ذهن معامله گر به شناسایی حرکات بازار می انجامد. لذا روانشناسی معامله گری در موفقیت یا شکست معامله گر نقشی تعیین‌کننده دارد.
معنی روانشناسی معامله گری دقیقا چیست؟
روانشناسی معامله گری (trading-psychology) به وضعیت ذهنی و احساسی معامله‌گر اشاره دارد که در موفقیت و یا شکست وی تعیین‌کننده است. به بیان دیگر در فرآیند تصمیم‌گیری یک معامله‌گر، تمامی مؤلفه‌های ذهنی و احساسی که نقشی تعیین‌کننده در موفقیت یا شکست معامله‌گر دارند، در حوزه روانشناسی معامله‌گری بررسی می‌شوند.
آموزش روانشناسی ترید
به‌خوبی می‌دانیم که بازارهای مالی به احساسات معامله‌گر هیچ اهمیتی نمی‌دهند؛ اما حذف، نادیده گرفتن، کنترل یا مهار احساساتی که یک معامله‌گر تجربه می‌کند، نیز غیرممکن است. ازاین‌رو معامله‌گر می‌تواند با شناخت تمامی احساسات منفی و مثبت خود، درک معانی آن‌ها و ثبت در ژورنال، تسلط بر احساساتش را یاد بگیرد، مادامی که بازار دچار نوسانات شدید می‌شود، احساساتش را مدیریت کرده و منطقی تصمیم‌گیری کند.
در این صورت معامله‌گری که با ویژگی‌های روانشناختی خود آشناست؛ با درک و شناخت نحوه صحیح پاسخ‌دهی ذهنش به محرک‌ها، احساساتی که به او دست می‌دهد و واکنش‌هایی که در عمل از وی بروز پیدا می‌کند، می‌تواند ساختار یک وضعیت ذهنی کنترل‌شده را برای خود بسازد. این وضعیت ذهنی کنترل‌شده یکی از مهم‌ترین مهارت‌های لازم برای بدل شدن به یک معامله‌گر موفق است.
حوزه‌های مختلف روانشناسی معامله گری برای شناخت احساسات و عواطف
معامله‌گر برای مطالعه وضعیت روانشناختی خود در راستای ایجاد شناخت و همچنین بهبود یا تغییر نقاط قوت و ضعف احساسی خویش، باید فرآیندهای ذهنی و واکنش‌های احساسی خود را در چندین حوزه بررسی کند. این حوزه‌های روانشناختی عبارتند از:
1. ویژگی‌های احساسی
ذات احساسات، در تمام انسان‌ها یکسان است و الگوهای رفتاری بشری تا حد زیادی از یک جنس هستند. ماهیت این احساسات، حال چه خوب باشند چه بد، نجوایی درونی هستند که وضعیت روحی شما را بیان می‌کنند. با این حال شدت بروز این احساسات و غلبه آن‌ها بر منطق، در هر شخص متفاوت و منحصربه فرد است. در این حوزه از روانشناسی معامله‌گری، آنچه حائز اهمیت است سطح تأثیرپذیری و میزان کنترل شخص بر آن احساسات است.
تمرین: هر معامله‌گری می‌تواند از طریق نوشتن ژورنال و ثبت اتفاقات و احساساتی که در پی آن اتفاق جاری شده و البته عکس‌العمل‌های خود بدان احساسات و نتایج آن‌ها، اقدام به شناخت نقاط ضعف و قوت احساسی خود نموده و برای بهبود و کنترل آن‌ها برنامه‌ریزی نماید. از منظر فنی، برای گرفتن کنترل تصمیمات از احساسات لحظه‌ای، طراحی و استفاده از یک چک‌لیست در مراحل ورود، نگهداری و خروج از معاملات می‌تواند بسیار موثر باشد.
پس معامله‌گر باید از انکار احساساتش دست کشیده و به سرچشمه و پیام آن احساسات گوش فرا دهد، درحالی که هرگز عنان تصمیمات خود را بهدست آن احساسات نسپرده و بر اساس منطق جاری در پلن معامله‌گری‌اش تصمیم‌گیری نماید.
از آنجا که اغلب احساسات هیجانی در پس زیان‌های بزرگ و یا صرفا ترس از زیان بروز می‌کنند، داشتن یک سیستم مدیریت ریسک کاربردی می‌تواند به ایجاد آرامش و کنترل بر احساسات هیجانی بسیار کاربردی باشد.
2. طرح‌های ذهنی
باورها و ذهنیت‌های عمیق هر شخص، در گذر از روابط، اتفاقات و طوفان‌های احساسی، در طول زندگی وی شکل گرفته است. در واقع این باورها و طرح‌های ذهنی، برآیند و نتیجه‌گیری‌های فرد در پس اتفاقات و بروز شدیدترین احساساتی است که شخص آن‌ها را تجربه کرده و حال غریزه او به‌صورت خودکار این نتیجه‌گیری را به باقی اتفاقاتی که در آینده رخ می‌دهند تعمیم می‌دهد تا از قرارگرفتن دوباره در آن وضعیت جلوگیری کند. این‌چنین طرح‌های ذهنی، کنترل فرآیند تصمیم‌گیری را از منطق سلب می‌کنند.
تمرین: به افکار و گفتگوهای ذهنی خود توجه کنید. هرگاه عبارتی را به‌همراه صفت "همیشه"، "همواره" یا "هرگز" به کار می‌برید، از یک طرح ذهنی سخن می‌گویید، چرا که اتفاقات و رویدادهای زندگی یک شکل نیستند وچنین نتیجه‌گیری‌های کلی، برآمده از طرح‌های ذهنی شخص هستند.
عباراتی مانند "همیشه همه مرا ترک می‌کنند" یا "من همواره در اشتباهم" و یا "هرگز به کسی اعتماد نکن"، طرح‌های ذهنی هستند که موجب بروز احساسات پر از ترس و تردید و در ادامه منجر به ایجاد اضطراب عملکردی در فرآیند معامله‌گری می‌شوند. تمرین ساده است. کافی‌ست از طرح ذهنی خود آگاه شوید، در آن تفکر کنید و سرچشمه آن را با موقعیت‌های پیشامده‌ی جدید مقایسه کنید. گاهی آگاهی از یک ذهنیت اشتباه، می‌تواند تمام راه‌حل باشد. درک این موضوع که من کنترلی بر اتفاقات و پیش‌آمدهای نهفته در دل آینده ندارم و تلاش برای لمس آن حس درونی که "هرچه پیش آید من متعهدانه و دلیرانه با آن روبه‌رو می‌شوم"، نه‌تنها تاثیر طرح‌های ذهنی را کم‌رنگ می‌کند، بلکه موجب بینشی عمیق‌تر در زندگی شخصی و فرآیند معامله‌گری شده و متعاقبا منجر به ایجاد اعتمادبه‌نفس در فرد می‌گردد.
3. پاسخ به محرک‌ها
ذهن هرکس به شکلی منحصربه‌فرد به اتفاقات و محرک‌ها پاسخ می‌دهد و این پاسخگویی به‌صورت خودکار توسط ناخوداگاه فرد انجام می‌گیرد. هرچند الگوها و عادات رفتاری، که بهدست ناخودآگاه کنترل می‌شوند، در روند زندگی شکل گرفته‌اند و از ابتدا در ذات شخص وجود نداشته‌اند، اما آنچه از طریق تکرار زیاد به دست ناخودآگاه سپرده شده است، به‌سختی قابل‌تغییر بوده و قدرت بیشتری نسبت به خودآگاه و منطق دارد. پاسخگویی و واکنش به هر محرکی باید با بررسی و فیلتر منطق صورت گیرد و اغلب واکنش‌های ناخودآگاه در این امر موجب خلل و تصمیم‌گیری‌های غیرمنطقی می‌شوند.
تمرین: همه ما می‌دانیم که صفاتی مانند انضباط، تمرکز، کنترل بر رفتار و یا صرف زمان برای کتاب خواندن و توسعه علم و تجربه، صفاتی فوق‌العاده در مسیر توسعه فردی است. پس می‌دانیم برای تبدیل شدن به یک شخص موفق کافی‌ست صفات وعادات رفتاری دریک شخصیت موفق را داشته باشیم و این مستلزم تعهدی بی‌پایان است.
برای بهبود وتوسعه عادات رفتاری خود و پرهیز از شرایطی که باعث تحریک رفتارهای ناخودآگاه می‌شوند، نیاز است که یک روتین از رفتارهای تکرار شونده خود تهیه کنید. سپس عادات رفتاری خوب و بد خود را از هم تفکیک کرده و در ادامه با تاکید بر عادات رفتاری مفید مثل مدیتیشن و آماده‌سازی در ابتدای روزمعاملاتی و نوشتن ژورنال در انتهای آن و البته حذف عادات رفتاری مضر و یا جایگزین کردن آن‌ها با عادات مفیدتر، می‌توانیم رفتار ناخودآگاه و پاسخ‌های رفتاری خود به محرک‌ها را تحت‌کنترل خود در‌آورید.
4. سوگیری
در روند تصمیم‌گیری، تحلیل یا قضاوت یک موقعیت، نیاز است که با ذهنی بی‌طرف و دیدگاهی منطقی به موقعیت بنگریم. درصورت وجود ذهنیت قبلی به موضوع و سوگیری در نظرات ذهن، گرفتن یک تصمیم درست و قضاوتی بی‌طرف و متکی به منطق کاری سخت میباشد. چرا که ذهن سوگیری‌ها را به‌عنوان یک واقعیت و جزئی از منطق شخص ارزیابی می‌کند و تصمیم‌گیری را منطقی جلوه می‌دهد.
تمرین: برای گرفتن تصمیماتی مبتنی بر منطق عملی جاری در پلن معامله‌گری ، نیاز است که نسبت به آنچه درصدد تحلیل و معامله آن هستیم بی‌طرفانه و بدون سوگیری‌های ذهنی قضاوت کنیم. هرچند طبیعی است که فعالیت‌های روزانه یک معامله‌گر شامل تماشای رسانه‌های خبری-تحلیلی و همچنین گفتگو یا مشورت با همکاران می‌شود، اما باید در نظر داشت که در نهایت آنچه در برد و باخت شما تعیین‌کننده است اقدامات و تصمیم‌گیری‌های تکرار شونده‌ای است که از منطق شما برمی‌آید. پس باید مواظب بود که به داده‌های واردشده به ذهن، وزن گزافی داده نشود که بتواند روند تصمیم‌گیر‌های منطقی ما راتحت‌تاثیر قراردهد.
در نتیجه ضروری است که تا حد امکان از دریافت تحلیل‌ها و دیدگاه‌های غیرضروری دوری جوییده و در هنگام معامله‌گری کاملا متکی به منطق برآمده از پلن معامله‌گری خود باشید. در نهایت با پرداختن به این موضوع در ژورنال معامله‌گری و ثبت نتیجه تاثیرگرفته از سوگیری‌های ذهنی، نسبت به وجود آن‌ها و تبعات حضورشان در تصمیم‌گیری‌های خود آگاه گردید.
توجه به تمامی احساسات
در علم روانشناسی معامله گری بسیاری از احساسات و عواطفی که معامله‌گران تجربه می‌کنند، مفید شناخته می‌شوند. بنابراین تمامی مطالبی که به حذف، انکار یا سرکوب احساسات و ذهن مربوط می‌شود را رد می‌کند. زیرا با نادیده گرفتن احساساتی چون عصبی بودن، ترس، طمع و... ضمن تحت‌الشعاع قرار گرفتن قدرت تصمیم‌گیری، به موفقیت معامله‌گر نیز لطمه وارد خواهد شد. بنابراین با شناخت و توجه به تمامی احساسات دخیل در معامله گری، قبل از اینکه احساسات افسار معامله‌گری را در دست گیرند، توسط معامله‌گر شناسایی، درک و مهار می شوند.
رویکرد ما برای یادگیری مهارت روانشناسی معامله گری چیست؟
تلاش داریم تا در سلسله مقالات روانشناسی معامله گری، مسیر توسعه فردی را برای معامله‌گر هموار سازیم تا با کسب مهارت روانشناسی معامله‌گری شانس موفقیت وی بالا رود؛ از این رو موارد زیر را دنبال خواهیم نمود:
• در قالب دانشنامه به سراغ اصطلاحات خاص و رایج این حوزه می رویم.
• به تمامی احساسات قوی و شدیدی که بر تصمیم‌گیری معامله گر تاثیرگذار است، می‌پردازیم.
• گذری بر سوگیری‌های شناختی و نقاط کور ذهنی معامله گر خواهیم داشت.
• برای داشتن زندگی سالم در حوزه معامله‌گری، راهنمای کابردی ارائه میکنیم.
• در توسعه فردی براساس اصولی ترین روش های روانشناسی، در جهت بهبود مهارت‌ها و رویکردهای شخصی ، تمارینی عملیاتی و کاربردی ارائه می کنیم.
