سقوط شدید ین ژاپن پس از افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی ژاپن (BOJ) در نگاه اول متناقض به نظر می‌رسد؛ چرا که در نظریه کلاسیک اقتصاد، افزایش نرخ بهره باید به تقویت ارز منجر شود. اما واکنش بازار ارز به این تصمیم نشان داد که آنچه اهمیت دارد، نه خودِ افزایش نرخ، بلکه پیام، مقیاس و اعتبار سیاست‌گذاری پولی است.

نخستین عامل، نمادین بودن افزایش نرخ بهره بود. پس از سال‌ها سیاست نرخ بهره منفی و کنترل شدید منحنی بازده، BOJ تنها یک افزایش بسیار محدود اعمال کرد که عملاً فاصله عظیم میان نرخ‌های بهره ژاپن و اقتصادهای بزرگ دیگر، به‌ویژه ایالات متحده، را تغییر نداد. در شرایطی که نرخ‌های بهره آمریکا همچنان در سطوح بالا باقی مانده‌اند، این افزایش کوچک نتوانست مزیت رقابتی جدیدی برای ین ایجاد کند. بازارها انتظار یک تغییر رژیم پولی داشتند، نه یک حرکت تدریجی و محتاطانه.

عامل دوم، راهنمایی آینده‌نگر (Forward Guidance) کاملاً انبساطی بانک مرکزی ژاپن بود. اظهارات رئیس BOJ به‌روشنی نشان داد که سیاست‌گذاران قصد ندارند وارد یک چرخه جدی افزایش نرخ بهره شوند و همچنان نگران آسیب‌دیدن رشد اقتصادی هستند. در بازار ارز، جهت‌گیری آینده سیاست پولی اغلب از تصمیم فعلی مهم‌تر است. پیام BOJ این بود که ژاپن همچنان برای مدت طولانی یک اقتصاد با نرخ بهره بسیار پایین باقی خواهد ماند.

سومین عامل کلیدی، تداوم شکاف بازدهی (Yield Differential) میان ژاپن و سایر کشورهاست. تا زمانی که اوراق خزانه‌داری آمریکا و سایر دارایی‌های دلاری بازدهی بالاتری ارائه می‌دهند، انگیزه برای استفاده از ین به‌عنوان ارز تأمین مالی (Funding Currency) پابرجاست. معامله‌گران می‌توانند با هزینه‌ای ناچیز ین قرض بگیرند و آن را در دارایی‌های با بازده بالاتر سرمایه‌گذاری کنند؛ رفتاری که فشار فروش ساختاری بر ین وارد می‌کند.

چهارم، پدیده «خرید شایعه، فروش خبر» نقش مهمی ایفا کرد. بخشی از بازار پیش از تصمیم BOJ روی تقویت ین شرط‌بندی کرده بود. زمانی که افزایش نرخ بهره بدون لحن تهاجمی و بدون نقشه راه روشن اعلام شد، این موقعیت‌ها به‌سرعت بسته شدند و موج فروش ین شدت گرفت.

پنجمین عامل، جریان‌های سرمایه‌ای ساختاری خروجی از ژاپن است. صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های بیمه و سرمایه‌گذاران نهادی ژاپنی سال‌هاست که به‌طور سیستماتیک سرمایه خود را به بازارهای خارجی منتقل می‌کنند. این جریان‌ها به‌سادگی با یک تغییر جزئی در نرخ بهره متوقف نمی‌شوند و اثر بلندمدت بر تضعیف ین دارند.

در نهایت، تردید بازار نسبت به پایداری تورم در ژاپن نیز اهمیت دارد. سرمایه‌گذاران هنوز متقاعد نشده‌اند که تورم ژاپن دستمزدمحور و خودتقویت‌شونده است. تا زمانی که BOJ نسبت به تورم احساس نااطمینانی داشته باشد، سیاست پولی آن محتاط باقی می‌ماند و ین حمایت قوی دریافت نخواهد کرد.

جمع‌بندی آن‌که سقوط ین پس از افزایش نرخ بهره نشان داد مشکل اصلی، نبود یک تغییر واقعی در چارچوب سیاست پولی ژاپن است. بدون پذیرش بازدهی بالاتر، سیاست انقباضی معتبر و پیام قاطع، ین همچنان در نقش ارز تأمین مالی باقی خواهد ماند و به حرکات نمادین واکنش مثبت پایدار نشان نخواهد داد.